Grensoverschrijdend gedrag in de zorgsector – wat kun je hier als HRM’er tegen doen?

‘Meer actie nodig tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag in de zorg', dit is de kop van het nieuwsbericht van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) naar aanleiding van hun publicatie over seksueel grensoverschrijdend gedrag in de zorg en recente cijfers over meldingen in 2024. 

Veel zorginstellingen doen te weinig om seksueel grensoverschrijdend gedrag te voorkomen. Ze komen vooral in actie als zich een geval voordoet.  De IGJ schrijft: ‘In de jeugdhulp en gehandicaptenzorg zijn er al richtlijnen om seksueel grensoverschrijdend gedrag te voorkomen. In de geestelijke gezondheidszorg en verpleeghuiszorg oriënteren steeds meer zorgaanbieders zich hier wel op, maar zoeken ze nog naar wat ze eraan moeten doen.’

De inspectie vindt dat zorginstellingen, zorgverleners, beroepsverenigingen en brancheorganisaties meer moeten doen. Goede kwaliteit van zorg is afhankelijk van een veilige zorg- en woonomgeving voor cliënten. Die veilige omgeving wordt mede gecreëerd door de mensen die er werken. HR heeft de verantwoordelijkheid kaders te bieden voor een veilige werkomgeving. Dat betekent ook het bieden van structuren, voorlichting en meld-mogelijkheden voor werknemers om de signalen van seksueel grensoverschrijdend gedrag van collega’s bespreekbaar te maken. De inspectie heeft een zelfscan voor zorgprofessionals en organisaties ontwikkeld op basis van meldingen en goede voorbeelden. 

De zelfscan behandelt drie thema’s:

• Bewustwording: erkennen van het risico, de gevolgen en zorgen voor bewustzijn
• Preventie: verder gaan dan regels en richtlijnen op papier
• Interventie: laagdrempelig melden en passend reageren

Welke mogelijkheden en instrumenten heeft HR om een cultuur te scheppen en beleidskaders te bieden waarbinnen werknemers alert zijn op signalen van seksueel grensoverschrijdend gedrag en het voorkomen hiervan?  

Preventieve maatregelen en beleidsvoering

Het is essentieel dat organisaties een helder beleid hebben voor het voorkomen en aanpakken van grensoverschrijdend gedrag. Dit begint met:

• Duidelijk beleid en protocollen: werkgevers zijn verplicht om beleid te voeren dat grensoverschrijdend gedrag voorkomt en aanpakt. Dit beleid moet bekend zijn bij alle werknemers en actief worden nageleefd.  
• Training en voorlichting: werknemers moeten worden getraind in het herkennen en melden van grensoverschrijdend gedrag. Ook leidinggevenden spelen hierin een belangrijke rol en moeten getraind worden in het signaleren en bespreekbaar maken van ongewenst gedrag.
• Vertrouwenspersonen en meldprocedures: de Cao VVT verplicht zorgorganisaties om een vertrouwenspersoon beschikbaar te stellen. Daarnaast moet er een duidelijke meldprocedure zijn waarbij werknemers zich veilig voelen om incidenten (of vermoedens) te rapporteren zonder angst voor repercussies.
• Cultuur en voorbeeldgedrag: een open organisatiecultuur waarin respect en veiligheid centraal staan, helpt om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen. Leidinggevenden moeten als rolmodel fungeren.

Richtlijnen uit de Cao VVT

De Cao VVT bevat specifieke bepalingen die bijdragen aan het bieden van een veilige werkomgeving:

• Psychosociale arbeidsbelasting (PSA): werkgevers hebben de plicht om beleid te voeren ter voorkoming van PSA, inclusief grensoverschrijdend gedrag (artikel 7.1 cao).
• Recht op een veilige werkplek: werknemers hebben recht op bescherming tegen psychosociale risico’s en moeten hierover actief geïnformeerd worden.
• Vertrouwenspersoon en klachtenregeling: elke zorginstelling moet een vertrouwenspersoon en klachtenregeling beschikbaar stellen voor werknemers en/of cliënten die grensoverschrijdend gedrag ervaren.

De Arbocatalogus voor de VVT biedt praktische instrumenten en richtlijnen om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen.  

De rol van HR

HR-adviseurs zijn de aangewezen professionals om, in samenwerking met verantwoordelijken op het gebied van Arbo en zorgkwaliteit, proactief beleid te ontwikkelen en implementeren ter voorkoming van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Met aandacht voor preventie, signalering en nazorg. Ze kunnen bijdragen door:

• Beleidsmaatregelen te monitoren en evalueren.
• Trainingen en workshops te organiseren.
• Actief in gesprek te gaan met werknemers over sociale veiligheid.
• Samen te werken met de ondernemingsraad en vertrouwenspersonen.

Door gebruik te maken van de Cao VVT en de Arbocatalogus kunnen HR-professionals effectief bijdragen aan een veilige en respectvolle werkomgeving. Dit draagt niet alleen bij aan de kwaliteit van zorg voor cliënten maar vergroot ook het welzijn van werknemers.

RAP weet het

De juristen van RAP zijn jouw digitale HR-collega’s. Met een combinatie van persoonlijk advies, een uitgebreide kennisbank en slimme software ondersteunt RAP jou in je dagelijkse werk. Benieuwd naar de mogelijkheden voor jouw organisatie? Plan een demo en we laten het zien! Heb je al toegang tot RAP? Lees dan in RAP wat je nodig hebt om een goed, duurzaam en bestendig beleid te maken tegen seksueel grensoverschrijdend- en ongewenst gedrag.